Jacht typu DZ – żegluj z nami legendarnymi „Dezetami”!

Legendarna DeZeta to wiosłowo-żaglowy jacht mieczowy noszący najczęściej ożaglowanie gaflowe. Kadłub drewniany lub z tworzywa sztucznego może pomieścić maksymalnie 12 osób załogi. Polska nazwa DZ (Dezeta, DeZeta), pochodzi prawdopodobnie od „Dziesięć Załogi” – tylu wioślarzy mogło zasiadać w łodzi.

Historia jachtu DZ

Pochodzenie tej jednostki jest przedmiotem legend i spekulacji:

Wielu wywodzi tę piękną łódź od jednostek wielorybniczych, inni widzą w niej kopię szalupy „Batorego”. Są tacy, którzy uważają DeZetę za jacht szkoleniowy Kriegsmarine, skonstruowany pod koniec lat 30 [1].

Jak podaje Encyklopedia Żeglarstwa, jednostka o nazwie Marinekutter została zaprojektowana w 1905 roku w Niemczech przez Gustawa Thomata. Od początku była to łódź szkoleniowa, ratunkowa i transportowa stworzona na potrzeby Marynarki Cesarskiej [2].

Po roku 1945 jednostkę budowano w warsztatach szkutniczych w Szczecinie na podstawie odnalezionej niemieckiej dokumentacji. Jacht ten był szeroko wykorzystywany głownie do szkolenia żeglarskiego, rejsów po wodach morskich i regat [3].

DeZeTa jako jacht szkoleniowy

Trzy żagle DeZety – fok, grot i bezan – umożliwiają szeroki zakres zmian położenia środka ożaglowania (SOŻ). Prowadzenie jednostki nie jest najłatwiejsze, natomiast dużo uczy w zakresie posługiwania się żaglami, rozumienia nawietrzności i zawietrzności oraz koordynacji dowodzenia i pracy załogi [1].

Wprawdzie DeZeta nie oferuje nawet minimum wygód, ale ma liczne zalety nautyczne. Przy prawidłowej pracy żaglami na DZ można wykonywać zwrot niemal bez udziału steru. Jacht nie ma tendencji do ostrzenia przy szkwałach, względnie dużą masę i stateczność, a żagle na dwóch masztach znakomicie ułatwiają uzyskanie wzorowej równowagi kursowej [4].

Jest to łódź stwarzająca ciekawe możliwości integracji załogi pod żaglami lub przy wiosłach. Na pokładzie DeZety można doskonalić żeglarskie umiejętności nie tylko na żaglach gaflowych, ale też na dwóch masztach.

Jacht DZ na polskich wodach

Dezeta to najstarsza klasa jachtów w Polsce. W kraju pływa dziś około 100 takich jednostek z różnych epok i materiałów (W 2003 r. było ich jeszcze 150). Od 2002 roku na Mazurach odbywają się Mistrzostwa Polski w klasie DZ – to jedyne w Polsce regaty śródlądowe rozgrywane w formule 24-godzinnego wyścigu. Organizowane są pod hasłem 'Ratujmy Dezety’ [4].

Jachty typu DZ podczas w trakcie impres żeglarskich „rejsy Mazury„, najczęściej na jeziorze Kisajno w pobliżu portu Almatur i wyspy Duży Ostrów. Czasami DeZety przemierzają Łabędzi Szlak.

DeZeta – dane techniczne

• Długość kadłuba: 8,5 m
• Szerokość kadłuba: 2,15 m
• Wysokość: 5,5 m
• Masa całkowita: ok. 1000-1800 kg
• Zanurzenie minimalne: ok. 40-55 cm
• Zanurzenie maksymalne: 170 cm
• Typ ożaglowania: kecz gaflowy
• Powierzchnia ożaglowania: ok. 30 m²
• Maksymalna liczba załogi: 12 osób
• Rok konstrukcji: 1905
• Kraj pochodzenia: Cesarstwo Niemieckie
• Konstruktor: Gustaw Thomat
• Nazwa pierwotna: Marinekutter 2. Klasse
• Znak klasy regatowej – litery DZ

Jachty typu DZ zacumowane przy nabrzeżu przystani PMOS w Piszu. Tradycyjne dezety z drewnianym omasztowanieniem to obecnie rzadkość.

Ekspedycja na jachtach typu DZ?

Niegdyś pokłady Dezety stanowiły obowiązkowy element szkolenia żeglarskiego i wszyscy młodzi adepci sztuki żeglowania musieli przez nie przejść. Byli zręcznymi i zwrotnymi żeglarzami, którzy rozumieli działanie żagli, a wiatr traktowali z respektem i wyczuciem. Obecnie dżety należą już do szacownego grona oldtimerów i jachtów dla zapaleńców. Być może kiedyś jeszcze podejmiemy żeglarską wprawę na pokładzie tych zasłużonych jednostek.

Współcześnie duże grono miłośników jachtów typu DZ znajduje się w północnych Niemczech. W rejonie Hamburga pływa obecnie około 30 kutrów, w większości są to drewniane jednostki pieczołowicie remontowane przez członków klubów. Podczas corocznego Kieler Woche (Tydzień Kiloński) na pokładach Dezet ściga się nawet 800 żeglarzy z całego kraju [5].

Tydzień Kiloński (oryg. niem. Kieler Woche) to tradycyjne regaty żeglarskie, organizowane na wodach Zatoki Kilońskiej w okolicach Kilonii (Niemcy). Jedna z największych imprez żeglarskich na świecie, przyciągająca co roku kilka tysięcy żeglarzy.

Miłośnicy jachtów DZ nie boją się zapuszczać też w dalekie rejsy po wodach Niemiec, Danii czy Szwecji. Nieliczni już śmiałkowie żeglują po Zalewie Szczecińskim lub wybierają się na wyprawy wzdłuż polskiego wybrzeża.

Marinekutterregatta zur Kieler Woche 1964 – jacht typu DZ z oryginalnym takielunkiem podczas regat Tygodnia Kilońskiego w 1964 roku. Na zdjęciu widoczne podwójne szoty grota oraz dirka gafla.

Bibliografia:

1. DZ-ta – krótki rys historyczny [w:] Żagle, https://zagle.se.pl/jachty/dz-ta-krotki-rys-historyczny-aa-4Rp2-fanr-rZWg.html [dostęp 28.01.2023]
2. Jugendwanderkutter [w:] Wikipedia DE: https://de.wikipedia.org/wiki/Jugendwanderkutter
3. Encyklopedia Żeglarstwa, Red. Jacek Czajewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, s. 57
4. Dzeta [w:] Wikipedia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Dezeta [dostęp 28.01.2023]
5. Transgraniczne żeglowanie [w:] Wodna Polska: http://wodnapolska.pl/transgraniczne-zeglowanie/ [dostęp 28.01.2023]
Fotografie:
DZ – jacht typu kecz gaflowy – https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Ketch_type_DZ.jpg, Licencja Wikimedia Commons CC [dostęp 12.03.2023]
Galeria zdjęć z rejsów żeglarskich z PuntoVitą – https://puntovita.pl/galerie-rejsow-zeglarskich/mazury/
Category: Deutsche Marinekutter https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Deutsche_Marinekutter?uselang=de, Licencja CC BY-SA 3.0 de [dostęp 12.03.2023]

Słowniczek pojęć żeglarskich:

• Bezan – tylny żagiel na jachcie dwumasztowym typu kecz, jol i in.
• Szkwał – silne uderzenie wiatru
• Stateczność – zdolność jachtu do powrotu do pozycji pionowej (czyli wyjścia z przechyłu) i utrzymania równowagi
• Żagiel gaflowy – żagiel czworokątny rozpięty pomiędzy dwoma drzewcami: ukośnym gaflem u góry i bomem na dole.
• Omasztowanie – część osprzętu żaglowego służąca do podnoszenia, rozpinania i ustawiania żagli.
• Takielunek – cały osprzęt umożliwiający poruszanie się jachtu za pomocą żagli czyli drzewce, olinowanie i żagle.
• Szot – lina służąca do manewrowania żaglami
• Dirka – lina spełniająca funkcje topenanty w ożaglowaniu gaflowym