Czy powstanie tunel dla żeglarzy? Nowe drogi wodne na Mazurach

Wiecie kto był pierwszym żeglarzem na Mazurach? W 1379 roku wielki mistrz zakonu krzyżackiego Winrich von Kniprode wybrał się na wycieczkę z Pisza do Węgorzewa… zwykłą drewnianą łodzią! Trudno powiedzieć jak to zrobił, bo nie było jeszcze kanałów łączących jeziora. Pierwsze projekty budowy kanałów mazurskich opracowywali polscy geodeci i inżynierowie już w XVII wieku.

Pod koniec wieku XVIII prowizoryczne kanały łączyły jeziora Śniardwy i Mamry, a pomiędzy jeziorem Mikołajskim a Tałty istniała drewniana śluza. Kanały na tej trasie uległy zapiaszczeniu i zaprzestano ich eksploatacji, ostatecznie uległy zniszczeniu podczas wojen napoleońskich.

Kanały mazurskie w obecnym kształcie odbudowano w połowie XIX wieku, w trakcie wielkich robót publicznych. Pierwszy przepłynął tą trasą parowiec „Masovia” we wrześniu 1856 roku. Na naszych obozach żeglarskich przepływamy tą trasą wielokrotnie, aż do znudzenia. Może za jakiś czas pojawią się inne drogi wodne na Mazurach?

Pętla Mazurska odkryje nowe jeziora

Pomysł budowy „Pętli Mazurskiej” powstał wiele lat temu. Jest to projekt nowej drogi wodnej na Mazurach, mającej połączyć jezioro Niegocin z Jeziorem Śniardwy. Połączenie takie stworzyłoby alternatywną drogę dla jachtów przemieszczających się pomiędzy północną a południową część Mazur, tym samym stwarzając możliwość opłynięcia części jezior dosłownie w kółko.

Wschodnia części Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich ma zostać stworzona przez połączenie jezior, Niałk Duży, Niałk Mały, Wojnowo, Buwełno, Tyrkło – tak powstałaby nowa droga wodna łącząca Niegocin i Śniardwy.

Idea ta niesie wiele korzyści dla turystyki wodnej. 25 kilometrów nowego szlaku żeglownego umożliwi dopłynięcie do jeziora Śniardwy zupełnie nową drogą. Alternatywna trasa z Giżycka do Mikołajek przez jeziora Wojnowo, Buwełno i Tyrkło pomoże rozładować wodne korki na starych kanałach. Mazury „rozszerzą się” o nowe, nie uczęszczane dotąd tereny, na których szybko powstaną porty i przystanie. „Pętla Mazurska” mogłaby być nową trasą dla wielu turystycznych rejsów żeglarskich.

Górskie jezioro

Dla większości żeglarzy Wojnowo i Tyrkło są nieznane. Nasze obozy żeglarskie bardzo rzadko tam zaglądają. Z dala od głównego szlaku, niemal pozbawione przystani (na Wojnowie jest jedna), długie i wąskie jeziora rynnowe w najszerszych miejscach mają tylko 0,6 km. Żegluga na tych akwenach nie należy do najłatwiejszych – dla szkolących się na patent żeglarza jachtowego to świetne rejon do ćwiczeń – wymagają intensywnego i sprawnego manewrowania. Na Wojnowo możemy dotrzeć z południowo-wschodniej części Niegocina, przez Niałk Duży i Niałk Mały. Po drodze trzeba złożyć maszt aby przedostać się pod mostem drogowym (na wys. 10 m) i linię wysokiego napięcia (na wys. 4 m). Dodatkowo na tym akwenie obowiązuje zakaz ruchu na silniku!

To mało popularne wśród żeglarzy jezioro jest bardzo urokliwe – otoczone licznymi wzgórzami sięgającymi ponad 30 metrów nad poziom wody i bardzo rozwiniętą linią brzegową pełną małych zatoczek, w których znajdziemy dużo dzikich miejsc biwakowych. Skarpy brzegowe sięgają wysokości kilkunastu metrów. Można poczuć się tu jak w górach!

Nieznany akwen

Na południowym krańcu jeziora, pod nasypem drogowym jest okrągły tunel o średnicy 3 metrów. Za nim wąski, usiany kamieniami strumień biegnący pod nieczynnym mostem kolejowym do jeziora Buwełno. Jezioro położone jest wśród łąk i pól o stromych brzegach linia brzegowa jest bardzo urozmaicona. Większość jego brzegów jest podobno podmokła i niedostępna. Niektóre źródła podają, że jezioro ma aż 49 metrów głębokości!

Bardzo długie (8,8 km!), głębokie jezioro jest w tej chwili niedostępne dla żeglarzy i pomijane w większości przewodników. Pomiędzy Buwełnem a Tyrkłem (połączonym z jeziorem Śniardwy) istnieje 2 kilometrowy odcinek lądu.

Jezioro na krańcu świata

Na Tyrkło w tej chwili można dostać się tylko od południa, pokonując całe jezioro Śniardwy. Przesmyk pomiędzy Śniardwami a Tyrkłem jest głębokim, żeglownym kanałem, ale rzadko ktokolwiek się tam zapuszcza. Dwa mosty w Okartowie dodatkowo zniechęcają do wyprawy na to maleńkie (tylko 5,5 km długości), wąskie i kręte jeziorko.

Południowe brzegi jeziora są płaskie i łagodnie wzniesione, dopiero w części północnej pojawiają się wysokie i strome wzniesienia. Od południa do jeziora wpada rzeka Orzysza. To z rzadka uczęszczane przez żeglarzy jezioro jest pełne ciekawych miejsc biwakowych. Na północnym krańcu jeziora znajduje się źródło, ponoć z nie najgorszą wodą. Dalej wzniesienia ciągnące się przez dwa kilometry odgradzają nas od leżącego pośród pól Buwełna.

Zaginiony szlak

Obecnie szlak jest nieżeglowny – Wojnowo i Tyrkło są nieprzystosowane do ruchu wodnego na większą skalę, a leżące pomiędzy nimi Buwełno zupełnie niedostępne. Największy problem stanowi brak kanału lub innego rozwiązania komunikacyjnego na odcinku ok. 2 km pomiędzy jeziorem Tyrkło i Buwełno. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, za niewielką opłatą, przewożono w tym miejscu łodzie na wozach ciągniętych przez konie. Były to jednak tylko Omegi i inne lekkie łodzie bezkabinowe.

Plany połączenia Tyrkła z odległym o 2 km jeziorem Bawełno pojawiły się jeszcze przed wojną. Budowa kanału w tym miejscu byłaby jednak ogromnie kosztowna – wzniesienie pomiędzy jeziorami sięga wysokości ok. 60 metrów! Innym rozwiązaniem mogłaby być pochylnia (podobna do tych na Kanale Elbląskim), utwardzona droga i przewożenie jachtów na przyczepach z pomocą ciągnika.

Podziemny tunel dla jachtów…?

Z początkiem XXI wieku pojawił się jednak pomysł jeszcze inny. Choć istnieje kilka wariantów połączenia jezior Tyrkło i Buwełno, najbardziej realnym wydaje się być połączenie ich podziemnym tunelem! Tunel miałby przebiegać we wnętrzu 60 metrowego wzniesienia pomiędzy jeziorami.

Wyobraźcie sobie oświetlony, dwukilometrowy podziemny tunel, który przemierzają jachty założonymi masztami. Czegoś takiego nie ma jeszcze w Polsce. Czy to rzeczywiście jest realne abyśmy kiedyś na rejsie żeglarskim płynęli przez tunel?

Eksperci twierdzą, że z technicznego punktu widzenia nie ma żadnych przeszkód do zbudowania takiego tunelu – nie jest to coś, czego przy obecnej technologii nie da się zrobić. Jest to inwestycja od lat wyczekiwana przez branżę turystyczną, pasjonatów sportów wodnych, turystów z Polski i nie tylko. Jak nie trudno się domyślić, koszt jest gigantyczny.

Podobno same analizy środowiskowe i geologiczne badające szansę powodzenia takiej budowy kosztował ponad milion złotych. A ile kosztowałaby budowa tunelu? Szacunkowo ok. 150 milionów złotych.

A może jeszcze dalej?

Istnieją głosy, że z powodu i tak już tak wielkich kosztów tej inwestycji, należy rozszerzyć perspektywę aż do połączenia mazurskich jezior z Augustowem. Kanał Tyrkło – Buwełno byłby więc pierwszym etapem wielkiego projektu połączenia Krainy Wielkich Jezior Mazurskich z Pojezierzem Augustowskim! Nowy szlak wodny biegnący na wschód miałby zaczynać się u ujścia rzeki Orzysz na Tyrkle, poprowadzić w kierunku Orzysza, Ełku, Rajgrodu aż do Augustowa. Stworzono bardzo wiele wariantów takiej trasy.

Eksperci uważają, że to realne przedsięwzięcie jest technicznie możliwe i nie spowoduje kataklizmu przyrodniczego. Nowy szlak wodny liczyłby ponad 130 km trasy żeglugowej, z czego ok. 90 km przebiegałoby przez naturalne zbiorniki. Wymaga to jednak budowy kanałów z licznymi śluzami i pochylniami. Konieczna byłaby też przebudowa mostów i wiaduktów na trasie szlaku wodnego. Całość miałaby kosztować jakieś pół miliarda złotych…

Mogą być opóźnienia…

Realizację tego przedsięwzięcia przewidywano na lata 2017–2019, ale przeczuwam, że mogą pojawić się opóźnienia.

Ostatnią inwestycją na taką skalę była budowa Kanału Augustowskiego, ukończona w 1839 roku. Oby tego pomysłu nie spotkał taki sam los jak innego wielkiego przedsięwzięcia, jakim była budowa Kanału Mazurskiego… Z Mazur na Bałtyk już pewnie nigdy nie popłyniemy, ale może kiedyś wybierzemy się jachtem z Giżycka, przez tunel, aż do Augustowa?

Aktualizacja 2022

Latem tego roku budowę Pętli Mazurskiej zapowiedział wiceminister infrastruktury Marek Gróbarczyk. W jego ocenie realizacja inwestycji jest możliwa w ciągu siedmiu lat. Według szacunków, budowa drogi wodnej Giżycko-Tyrkło to koszt ok. 167 mln zł. Większość z tej kwoty – bo aż 147 mln zł – pochłonie budowa tuneli.

W lipcu 2022 podpisano umowę z prywatnym przedsiębiorcą na wykonanie opracowania: „Wstępne Studium Wykonalności dla zadania p.n.: „Pętla Mazurska – budowa drogi wodnej łączącej jezioro Niegocin z jeziorem Śniardwy.”

Więcej informacji znajdziesz na stronie: petlamazurska.org.pl/mapa/. Grafika mapy wykorzystana za zgodą autorów.

Aktualizacja 2023

Na początku maja 2023 portal Mazury.24 podał informacje, że zapadała decyzja o zbudowaniu pochylni zasilanych elektrycznie na trasie planowanej Pętli Mazurskiej. Jest to jeden z czterech wariantów branych pod uwagę. Będziemy z uwagą śledzić dalsze losy projektu.

Aktualizacja 2024

Jak podaje portal Mazury.24 wiceminister infrastruktury, pełnomocnik rządu ds. gospodarki wodą oraz inwestycji w gospodarce morskiej i wodnej Marek Gróbarczyk poinformował, że zdecydowano o zbudowaniu pochylni na trasie planowanej Pętli Mazurskiej. System pochylni ma być obsługiwany przez napęd elektryczny, zasilany z odnawialnych źródeł energii.

Nie brakuje głosów, że jest to wątpliwe rozwiązanie z punktu widzenia żeglarzy i firm czarterowych.

„Czy ktoś zapytał żeglarzy i firmy czarterowe jaki wariant jest najlepszy? Mam wrażenie, że wyboru dokonywała osoba, która nigdy nie próbowała pokonać jachtem pochylni na kanale Elbląskim. Być może nawet taka, która nigdy nie pływała po WJM”.

– komentuje jeden z użytkowników portalu. Inna osoba zauważa, że:

„Poza wszystkimi opisanymi sprawami powstanie problem z Kanału Elbląskiego – zapis w umowach o zakazie korzystania z pochylni.

Wykorzystanie z pochylni może być rzeczywiście problematyczne dla małych jachtów, szczególnie czarterowych – firmy czarterowe w rejonie jeziora Jeziorak nie zgadzają się bowiem na korzystanie z pochyli przez czarterujących. W praktyce pochylniami poruszają się tylko statki turystyczne, ewentualnie nieliczne prywatne jachty.

Wątpliwości budzi też kwestia zasilania takiego systemu. Pochylnia na Kanale Elbląskim jest zasilana przez wykorzystanie naturalnej różnicy poziomów wody pomiędzy akwenami (koło wodne i turbina).

„Kolejna rzecz – zasilanie. W pierwowzorze – napęd wodny, ale różnica poziomu między łączonymi akwenami to średnio około 20 metrów. Tutaj niecały metr. Napęd wodny odpada. Pozostaje elektryczny – drogi w eksploatacji, opłata za przejazd tania nie będzie.”

Niektórzy zastanawiają się także jaka będzie wydajność takiego systemu:

„Prędkość – Kanał Elbląski średnio 2km/h. Trasa Tyrkło – Buwełno – niecałe 2 km. Czas przejazdu ok. 1 godz. Obliczcie sobie jak „wielką” przepustowość to zapewni. Na wózek wejdą góra 2 jachty.”

Ekspedycja Mazury 2024

Ideą naszych Ekspedycji jest poznawanie nowych zakątków szlaku WJM. To rejsy oryginalne, z pomysłem i celem – na takiej wyprawie można odkryć nie tylko kilka nowych zakątków na żeglarskiej mapie. Zależy nam na tym, abyście z naszych rejsów wynosili jak najwięcej doświadczeń, żeglarskich umiejętności oraz wspaniałych wspomnień. Jachty pod niebieską banderą Szkoły Żeglarstwa PuntoVita pływały już po wszystkich akwenach na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich.

Zobacz najlepsze rejsy żeglarskie na Mazurach:

• Ekspedycja Śniardwy – żeglarska wyprawa na największe z polskich jezior, 27.04 – 07.05.2024 – 8 dni
• Ekspedycja Nidzkie – rejs na dzikie południe Mazur, termin: 25.05 – 01.06.2024 – 8 dni
• Ekspedycja Mamry – po północnych Mazurach połączony z jubileuszem 15-lecia Szkoły Żeglarstwa PuntoVita, 01.09 – 07.09.2024 – 7 dni

„Ekspedycja” to żartobliwa nazwa rejsu z pomysłem, która przyjęła się u nas na stałe. Każda z tych żeglarskich wypraw ma swój określony cel – zmierzamy w jakiś odległy rejon Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, aby „odkryć” nowe zakątki na naszej żeglarskiej mapie! Więcej w artykule: Czym są rejsy typu „mazurskie ekspedycje”?

Kod rabatowy na Ekspedycję

Kody rabatowe są dostępne po przejściu do formularza rejestracji. W związku z dużą ilością zgłoszeń, które cały czas napływają liczba kodów rabatowych jest ograniczona.

Kod rabatowy na rejs żeglarski: KO
Rabat: -5%

Na rejsy: Ekspedycja Śniardwy lub Ekspedycja Nidzkie – Ekspedycja Mamry