Żeglarski osprzęt jachtu
Drobny osprzęt pokładowy to niewielkie urządzenia umożliwiające lub wspomagające pracę lin, mocowanie żagli i łączenie większych elementów osprzętu. Większość z nich jest wykonana z wysokiej jakości stali nierdzewnej, ponieważ często są to elementy pracujące pod znacznym obciążeniem.
Spis treści
Kabestan
Urządzenie służące do ułatwienia wybierania bądź luzowania lin, dające wielokrotne przełożenie siły. Kabestan służy do wybierania lin będących pod znacznym obciążeniem, a także łańcuchów kotwicznych. Grubsze liny obsługuje się zwykle cały czas kabestanami, mniejsze tylko podczas końcowego dociągania.
Stoper
Urządzenie zastępujące knagę, służy do blokowania lin sprowadzonych do kokpitu. Najczęściej blokują różnego rodzaju liny do stawiania żagli. Mogą być pojedyncze lub przeznaczone na kilka lin o konkretnej grubości. Stopery wykonane są z wytrzymałego tworzywa odpornego na warunki atmosferyczne i promieniowanie UV, dźwignie z tworzywa lub aluminium. Mechanizm blokady pozwala na łatwe otwarcie stopera nawet pod dużym obciążeniem.
Kabestan pokładowy i stopery na jachcie Beneteau Oceanis 45 – coroczny rejs po Wyspach Kanaryjskich dla młodzieży. Okazja by poznać obsługę lin i osprzęt jachtu morskiego.
Knaga
Okucie służące do mocowania i blokowania lin olinowania ruchomego. Knagi pozwalają na szybkie i pewne unieruchomienie liny oraz równie szybkie jej zwolnienie. Knagi żeglarskie, w zależności od sposobu mocowania liny, dzieli się na: zwykłe, szczękowe i zaciskowe.
Knaga zwykła – inaczej rożkowa, to najprostszy i najpopularniejszy typ knag. To stalowy element z dwoma rogami ustawionymi w przeciwnych kierunkach, najczęściej z przerwą pośrodku. Linę obkłada się na niej węzłem knagowym (węzły żeglarskie). Do cieńszych lin stosuje się czasem knagi zwykłe wykonane z tworzywa sztucznego.
Knaga szczękowa – potocznie nazywana „pieskiem”, to powszechne rozwiązanie na jednostkach śródlądowych, stosowane do blokowania lin wymagających częstej i szybkiej regulacji, głównie szotów. Knaga szczękowa umożliwia ruch liny w jednym kierunku bez jej zwalniania, np. szot grota można wybierać przez szczęki. Ułatwia to wybieranie lin będących pod dużym obciążeniem.
Knaga zaciskowa – inaczej knaga klinowa, blokuje linę poprzez wciśnięcie jej w karbowany rowek o zmniejszającej się średnicy. Zapewnia to samozaciskanie się liny i jej trwałe unieruchomienie. Powszechna jest na małych jednostkach śródlądowych przy linkach o niewielkiej średnicy. Występuje wiele odmian knagi zaciskowej.
Duże knagi żeglarskie do lin cumowniczych na dziobie jachtu morskiego. Przykład zastosowania węzła knagowego.
Kluzy i półkluzy
Metalowe zamknięte (kluzy) lub otwarte (półkluzy) okucia służące do prowadzenia lin cumowniczych. Zmieniają kąt pracy cum, odciążając przy tym knagi. Na małych jachtach śródlądowych nie zawsze występują, natomiast zobaczymy je na wszystkich dużych jednostkach, gdzie liny cumownicze pracują pod znacznym obciążeniem. Na statkach przez kluzy (inaczej przewłoki) prowadzi się także łańcuchy kotwiczne.
Podwięź burtowa i sztagownik
To metalowe okucia służące do przymocowania lin olinowania stałego do kadłuba. Ich zadaniem jest rozłożenie naprężeń na jak największą liczbę elementów konstrukcyjnych kadłuba. Podwięź burtowa (inaczej podwięź wantowa, wantownik) może być bardzo różna i zależy od rozmiarów kadłuba oraz techniki jego wykonania.
Ściągacz
Stalowy element służący do regulacji naprężenia lin olinowania stałego. Ściągacze żeglarskie regulują naprężenie want i relingów. Działa na zasadzie śruby rzymskiej, czyli dwa nagwintowane w przeciwnych kierunkach pręty połączone podłużną nakrętką. Przy skręcaniu nakrętki zachodzi naciągnięcie prętów.
Półkluza na dziobie malej łódki. Dzięki kluzom i półkluzom zmienia się kąt pracy lin cumowniczych i zmniejsza się siła działająca bezpośrednio na knagę.
Przetyczki i zawleczki
Elementy blokujące części osprzętu w miejscach mocowania. Najczęściej mamy z nimi do czynienia przy składaniu masztu – przetyczka z zawleczką znajduje się przy bramie masztu. Za ich pomocą przymocowany jest też bom do masztu oraz pięta masztu do jarzma masztu.
Kausza
Potocznie: chomątko, sercówka. Metalowe wzmocnienie w okach lin, chroniące je przed przetarciem. W przypadku lin olinowania stałego chroni także przed nadmiernym zgnieceniem, poprzez nadanie zakończeniu liny pożądanego kształtu. Ma zastosowanie zarówno przy linach olinowania stałego jak i linach olinowania ruchomego.
Szekla
Metalowy element służący do łączenia olinowania z różnymi elementami osprzętu żeglarskiego. Zwykle klamra w kształcie litery „U” zamykana za pomocą śruby. Stosowane są także szekle w kształcie litery „Ω” lub skrętne.
Kausza w zakończeniu liny olinowania ruchomego – takie rozwiązanie jest często stosowane przy wodzikach achtersztagu i obciągaczu bomu. Szekle – mają bardzo różne kształty i różnią się udźwigiem.
Raksy i karabińczyki
Służą do mocowania sztaksla do sztagu, stalowe lub plastikowe.
Segarsy
Jeden ze sposobów mocowania grota do masztu: pierścień lub lina z kuleczkami, opasająca maszt, do której przymocowany jest żagiel, obecnie raczej archaiczne rozwiązanie. Segarsy można jeszcze zobaczyć na jachtach typu DZ lub innych oldtimerach.
Osprzęt żeglarski na pokładzie starego żaglowca – segarsy, zwykłe knagi i tradycyjne masywne bloki.
Do drobnego osprzętu jachtu zalicza się także wszystkie elementy umożliwiające lub ułatwiające pracę lin olinowania ruchomego, m. in.:
- kipy – metalowe okucia służące do prowadzenia szotów żagli po pokładzie
- krętliki – pozwalają na ustawienie kierunku bloków i zapobiegają skręcaniu się lin
- bloki – służą do zmiany kierunku siły potrzebnej do wybierania lin
- wózki szotowe – służą do prowadzenia szotów. Zamocowane są na szynach, dzięki którym można zmieniać ustawienie żagla w zależności od kursu
- bloczki pokładowe – zmieniają kierunek pracy olinowania ruchomego
Osprzęt żeglarski na pokładzie niewielkiego jachtu morskiego podczas rejsów Zatoka Gdańska – początki Szkoły Żeglarstwa PuntoVita 2008 rok.
Zdjęcia:
- Kabestan pokładowy i stopery, PuntoVita
- Knagi: Darya Chervatyuk, Pexels,
- Półkluza: Terje Sollie, Pexels,
- Kausza, Markus Bärlocher, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6983786
- Szekla, Pline – Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1117930
- Segarsy, Clipper – Praca własna, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1314451
- Osprzęt żeglarski, PuntoVita – rejs po Bałtyku 2008, fot. Michał Stępka