Sztrandowanie

Choć żeglarstwo to wspaniały sport, może nieść za sobą wiele niebezpieczeństw. Do najczęstszych sytuacji awaryjnych zaliczyć można problemy z silnikiem (np. zalanie zbiornika z paliwem, wkręcenie liny w śrubę), awarię instalacji gazowej, utratę manewrowości wywołaną zerwaniem żagli lub uszkodzeniem (jednej z) płetw. Awarie na jachcie prowadzić mogą do poważnych wypadków, takich jak przewrócenie się lub pożar jachtu. Warto więc zawczasu przygotować się na każdą sytuację i wiedzieć, jak postępować w obliczu zagrożenia. Artykuł ten ma na celu przybliżenie jednego z manewrów awaryjnych, którego wykonanie uchronić może przed poważnym wypadkiem.

Sztrandowanie – co to?

Nazwa ,,sztrandowanie”, jak zresztą wiele innych terminów żeglarskich pochodzi z języka niemieckiego (,,strandung”, ew. ang. ,,stranding”). Słowo ,,Strand” oznacza po prostu plażę. Sztrandowanie jest to zamierzone wprowadzenie jachtu na mieliznę lub piaszczysty brzeg, celem uratowania go przed rozbiciem lub zatonięciem.

Wypadek, sztrandowanie czy cumowanie?

Tu od razu należy wspomnieć, że nie każde cumowanie lub przybicie do piaszczystego brzegu jest sztrandowaniem. Sztrandowanie to manewr awaryjny, wykonywany raczej rzadko i tylko w sytuacji prawdziwego zagrożenia, jako ostateczna opcja. Służy ratowaniu jachtu przed rozbiciem lub uszkodzeniem.

Choć przepisy prawne nie zakładają jednoznacznej definicji, a opis manewru może różnić się w zależności od źródła, istnieją dwa czynniki, które zawsze, niezależnie od sytuacji, muszą zostać spełnione, aby sztrandowanie nastąpiło.

Po pierwsze manewr musi być zamierzony, a co za tym idzie – kontrolowany.

Po drugie – następuje zawsze w sytuacji awaryjnej, a jego celem jest uchronienie jachtu przed (dalszymi) uszkodzeniami. Jeżeli jeden z elementów nie zaistnieje, sztrandowanie nie nastąpi.

Kontrolowane przybicie do brzegu bez elementu zagrożenia to po prostu cumowanie. Natomiast niekontrolowane i nagłe wyrzucenie jachtu na brzeg w sytuacji awaryjnej – wypadek. Tak więc sztrandowanie, o ile poprawnie wykonane, nie jest wypadkiem, a manewrem. Wypadkiem natomiast mogą być okoliczności mu towarzyszące. Do okoliczności takich zaliczyć można uszkodzenia jachtu, które spowodowały konieczność wykonania manewru awaryjnego lub też uszkodzenia będące następstwem osadzenia jachtu na mieliźnie lub po osadzeniu na niej.

Jacht typu kecz wysztrandowany na plaży. W awaryjnej sytuacji może być to jedyne wyjście by uratować jacht przed zatonięciem.

Jak poprawnie przeprowadzić sztrandowanie?

Po pierwsze i najważniejsze, jak w każdej sytuacji awaryjnej, automatycznym odruchem powinno być zawiadomienie odpowiednich służb ratunkowych. Wybierając się w rejs żeglarski – czy to morski, czy też śródlądowy, warto zapisać w telefonie następujące numery:

• 601 100 100 – Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (również WOPR Mazury),
• 505 050 971 – Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne w Gdyni,
• 505 050 969 – Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne w Świnoujściu,
• 112 – uniwersalny numer alarmowy dostępny tak na lądzie, jak i na wodzie.

Dodatkowo przed każdym rejsem powinno sprawdzić się listę numerów SAR z miejsc, w pobliżu których przebiega planowana trasa. Na morzu pomoc wezwać można także przez radio na kanale nr 16, korzystając z obowiązujących w tym zakresie procedur.

Jeżeli odpowiednie służby zostały już zawiadomione, a sytuacja nie polepsza się i wyrzucenie jachtu na brzeg jest nieuniknione, można przystąpić do manewru sztrandowania. Korzystając z mapy lub innych pomocy, należy zbadać konfigurację dna przy najbliższym brzegu. W miarę możliwości wybrać brzeg piaszczysty lub gliniasty, unikać skał, kamieni czy raf. Najlepiej też skierować się na miejsce osłonięte choć trochę od wiatru i fali.

Samo sztrandowanie przeprowadza się różnie w zależności od tego, z jakim wiatrem ma się do czynienia. Jeżeli wiatr jest dociskający do brzegu, najlepiej ustawić jacht w półwietrze lub baksztagu. Jednocześnie wybrać mocno żagle, uzyskując tym samym jak największy przechył. Jeżeli zaś wiatr jest odpychający, do brzegu podejść należy bajdewindem i tuż przed wejściem na mieliznę, rzucić do wody kotwicę. Bardzo ważne jest, by jacht, osiadając na mieliźnie, przechylił się tak, by jego pokład i maszt zwrócone były w stronę brzegu. W ten sposób najbardziej podatne na zniszczenia części jachtu osłonięte zostają przed falą.

Bezpieczeństwo po wykonaniu manewru sztrandowania

Po wykonaniu sztrandowania najlepiej pozostać na jachcie i zaczekać na przybycie ratowników. Jeżeli z jakichś przyczyn nie jest to jednak możliwe – nie udało się wcześniej wezwać pomocy lub pozostanie na jachcie może bezpośrednio zagrażać życiu lub zdrowiu załogantów, należy przeprowadzić ewakuację. Jacht opuszcza w pierwszej kolejności najlepszy pływak zabezpieczony pasem lub kamizelką ratunkową.

Przeciągając linę, której koniec przywiązany jest do jachtu, powinien skierować się w stronę brzegu. Następnie przymocować drugi koniec liny do drzewa, skały lub innego ciężkiego, stabilnego obiektu znajdującego się na plaży. W ten sposób powstanie lina asekuracyjna, wzdłuż której załoganci – również zaopatrzeni w pasy lub kamizelki ratunkowe, mogą przejść bezpiecznie na brzeg. W miarę możliwości warto przed opuszczeniem jachtu zabezpieczyć takielunek i zabrać ze sobą telefon, dokumenty, suchą odzież, prowiant, apteczkę. Na brzegu obserwować załogantów – udzielić pierwszej pomocy w wypadku zaistnienia urazów lub szoku powypadkowego.

Sztrandowanie a cumowanie „na dziko”

Oczywiście sztrandowanie to zupełnie co innego niż popularne na Mazurach cumowanie na dziko. O tym manewrze piszemy więcej w artykule: Cumowanie na dziko [PORADNIK]

Postój w Zatoce Rominek – jednej z najlepszych lokalizacji do cumowania na dziko na Mazurach. Cumowanie na dziko [PORADNIK]

Zofia Bruska

Żeglarz jachtowy, wychowawca kolonijny i nauczyciel żeglowania PZŻ. Studentka filmoznawstwa, pasjonatka fotografii, nie rozstająca się na krok z aparatem. Przygodę z żeglarstwem rozpoczęła w roku 2010, jednak prawdziwą miłością zapałała do niego parę lat później na obozie PuntoVity. Od tej pory każdą wolną chwilę stara się spędzić na jeziorze — od Krakowskich Bagrów, po dzikie zakątki Nidzkiego — lub też, gdy tylko jej się uda, biegając po rejach morskich żaglowców.

Marzy, by któregoś dnia zdobyć North—West Passage oraz wszystkie inne zakątki, o których z takim zapałem śpiewa przy ognisku. Uważa, że dobrego żeglarza cechuje refleks i precyzja, co nieomylnie poznaje po dobrze zbuchtowanej linie i szybkości jej klarowania. Spotkasz ja na naszych rejsach i obozach żeglarskich dla młodzieży.