Pogoda w żeglarstwie, czyli jak nie dać się zaskoczyć wiatrowi?

„Ważna jest tylko ta pogoda, którą w sercu będę miał, ważna jest tylko ta pogoda, choć za burtą wielki szkwał…” Wprawdzie pogoda ducha na jachcie jest sprawą pierwszorzędną, bo niełatwo jest wytrzymać na ograniczonej przestrzeni, kiedy dominują minorowe nastroje, to jednak na tę atmosferyczną należy zwracać uwagę w pierwszej kolejności. Woda to potężny żywioł i bez względu, czy mówimy o tej słodkiej czy większej, słonej, może zamienić się w prawdziwą bestię, kiedy jej gniew podżegany jest przez trudne warunki pogodowe. Na początek skupimy się na kaprysach wiatru…

NIE TYLKO HORN…

Chociaż zapewne sporo czasu upłynie, nim nabierzemy odpowiedniego żeglarskiego doświadczenia po kolejnych kursach żeglarskich i wyruszymy na podbój mórz i oceanów mierząc się nie tylko w snach z ryczącymi czterdziestkami czy wyjącymi pięćdziesiątkami, wzburzone fale i mało sprzyjająca pogoda mogą nas zaskoczyć także na mniejszych wodach. Już na samym początku przygody z żeglarstwem dobrze jest poznać kilka ogólnych zasad dotyczących łodzi i jej zachowania w konfrontacji z wiatrem i wodą oraz uważać na zajęciach z zakresu meteorologii.

Znajomość granic możliwości własnych i jachtu w radzeniu sobie z żywiołem oraz języka meteorologii i wpływu żywiołów na pogodę jest esencją bezpiecznego żeglowania. Sposobem na prawidłowe rozpoznanie i przewidywanie pogody jest konfrontacja zaawansowanej prognozy pogody z bieżącym obserwowaniem zjawisk pogodowych.

WIEJ WIETRZE, WIEJ

Podobno nie ma złej pogody, a tylko nieodpowiednie na nią przygotowanie i ta zasada znajduje swoje zastosowanie także na wodzie. Chyba mało kto tęskni za ciężkimi warunkami żeglowania, znajdą się i tacy, dla których konfrontacja z żywiołem stanowi przyjemność i wyzwanie. Organizuje się na przykład specjalne rejsy w trudnych warunkach dla żeglarzy, którzy byli już na morzu, na których można sprawdzić swoje umiejętności i możliwości w ekstremum.

Na początku warto pamiętać, że prognoza pogody – jak sama nazwa wskazuje – wskazuje na prawdopodobieństwo wystąpienia określonych warunków. Nie można ślepo podążać za doniesieniami – prognozowane wiatry na przykład są wartościami przeciętnymi i tak mimo zapowiadanych 20-węzłowych podmuchów można spodziewać się takich o 10 węzłów silniejszych. Za siłę wiatru w głównej mierze odpowiedzialne są układy baryczne.

Na siłę wiatru wpływa przede wszystkim różnica ciśnień między układami niskiego i wysokiego ciśnienia – w wyżu wieją bardzo słabe wiatry, w niżu – silne. Stąd też, efektywne żeglowanie polega na możliwie częstym unikaniu bezwietrznych wyżów i niebezpiecznych niży, co jest związane z regułą Buys-Ballota, zgodnie z którą kierunek wiatru powiązany jest z rozkładem ciśnienia atmosferycznego. Ogólnie rzecz ujmując, na półkuli północnej stojąc tyłem do kierunku wiatru, centrum niżu znajduje się z lewej i nieco z przodu, wyż znajduje się po prawej nieco z tyłu.

Na południe od równika tendencja jest odwrotna. Niestety wiatr nie wieje prosto od wyżu do niżu, bowiem jak zapewne pamiętamy z geografii, oddziałuje na niego siła Coriolisa (związana z ruchem obrotowym Ziemi) i stąd to całe zamieszanie.

Prócz czynników barycznych i meteorologicznych, wiatr zależy chociażby od ukształtowania terenu, w pobliżu jakiego zamierzamy żeglować. Obecność lądu może zmienić kierunek wiatru, wzmóc go lub… całkowicie wyciszyć. Ukształtowanie terenu ma szczególne znaczenie podczas żeglugi śródlądowej – przykładowo dwa wzgórza rozdzielone niską plażą tworzą przewężenie „ściskające” wiatr, a przez to powodujące jego gwałtowne porywy czy nawet zmianę kierunku.

Nagrzewanie wody

Takich niespodzianek można spodziewać się także u wejść do portów czy w wąskich przesmykach między lądami. Nie bez znaczenia pozostaje też prędkość, z jaką nagrzewa się tak woda, jak ląd, a której różnice wywołują bryzę.

Tutaj także z pomocą przychodzą zagadnienia natury barycznej – bryza morska to skutek szybkiego nagrzewania się lądu i wolniejszego nagrzewania się wody, przez co nad lądem ciśnienie jest niższe niż nad wodą.

Jak już wiemy, wiatr wieje od wyżu do niżu, stąd też wiatr wieje od morza w kierunku lądu. Nocą sytuacja się zmienia o 180 stopni – szybko wychładzający się ląd powoduje powiewy w stronę wolniej oddającej ciepło (a więc niżowej) wody.

Wiatr, chociaż niewidoczny, musi być pod stałym nadzorem żaglujących: jego kierunek i siła są głównymi (oprócz prądów) wyznacznikami zachowania jachtu, a jak dowiedzieliśmy się powyżej może być bardzo kapryśnym towarzyszem rejsu.

To poprzez obserwację rodzajów występujących fal, a także innych możliwych wskaźników wiatru (dym, flagi na brzegu, icki, wimple i proporczyki) możliwe jest śledzenie jego zmian i adekwatne manewrowanie jachtem.

Warto przed rejsem zapoznać się z prognozą pogody a także prześledzić ukształtowanie terenu okolicy, w której planujemy żeglować tak, by nie zaskoczyły nas wietrzne niespodzianki. To prawda, że wiatr jest sprzymierzeńcem żeglowania, warto jednak darzyć go szacunkiem i postarać się poznać go jak najlepiej. Do tego odpowiedni ubiór, życzenia pomyślnych wiatrów i… stopa wody pod kilem!

Zatoka Gdańska – rejs dla młodzieży

Pierwsza Fala to rejs stworzony by po raz pierwszy doświadczyć wszystkiego, co w morzu najciekawsze: morskie porty jachtowe, nawigację, żeglugę w nocy, manewrowanie dużym jachtem i mieszkanie na nim. Duży morski jacht, znani instruktorzy oraz bezpieczne wody Zatoki Gdańskiej – to  nasza propozycja dla młodzieży na poznanie żeglarstwa morskiego.

Zapoznawczy rejs morski dla młodzieży po bezpiecznych wodach Zatoki Gdańskiej – Pierwsza Fala