Maszt i olinowanie stałe

Maszt to pionowy drzewiec wykonany najczęściej z aluminium lub drewna, ustawiony przeważnie w osi jednostki pływającej. Jego podstawowym zadaniem jest utrzymywanie żagli i przenoszenie siły aerodynamicznej na kadłub jednostki.

Maszt – z czego jest zrobiony?

Pierwsze maszty wykonywane były z litego drewna. Następnie, aby zmniejszyć ich wagę, zastąpiono je drążonymi i klejonymi z kilku elementów. Współcześnie większość masztów wykonuje się z aluminium.

W połowie lat 80. wprowadzono w jachtach maszty z włókna węglowego. Są to rozwiązania bardzo kosztowne i stosowane wyłącznie w jachtach regatowych. Maszty z włókna węglowego charakteryzują się ok. 30% mniejszą wagą niż podobne wykonane ze stopów metali lekkich. Na jachtach turystycznych najpopularniejsze są jednak maszty aluminiowe.

Podstawowa budowa masztu na jachcie.Bogdan K., Zureks: Części olinowania stałego – Praca własna (CC0).

Maszt – budowa

Dolna część masztu zwana jest piętą. Pięta masztu osadzona jest w gnieździe (maszt umocowany na stałe) lub okuciu zwanym jarzmem (maszt zamocowany ruchomo). Na jachtach pływających po Mazurach maszty mocowane są zawsze w sposób ruchomy, umożliwiający jego kładzenie.

Wierzchołek masztu nazywany jest topem. Do masztu mocowane są okucia umożliwiające montowanie lin olinowania stałego. Są to liny podtrzymujące maszt: wanty oraz sztag i achtersztag.

Maszty ze względu na budowę można podzielić na dwie kategorie: dzielone (składające się z kilku połączonych ze sobą części) lub jednoczęściowe.

Jachty dzielone spotyka się obecnie rzadko, dawniej były popularne na żaglowcach z ożaglowaniem rejowym. Składają się z co najmniej dwóch niezależnych elementów połączonych ze sobą w sposób stały bądź ruchomy.

Kolejne części masztu to:

• Kolumna – pierwszy segment masztu od pięty do najniższego piętra salingów (lub do najniższej rei) fragment masztu jednoelementowego.
• Stenga – drugi segment masztu na jachcie.
• Bramstenga – trzeci segment masztu na jachcie.
• Bombramstenga – czwarta, licząc od pokładu, część masztu żaglowca, stanowi przedłużenie bramstengi; występuje tylko na dużych jednostkach.

Tak skonstruowany maszt pozwala na wymianę pojedynczego elementu w przypadku jego awarii.

Współczesny maszt aluminiowy na dużym jachcie z widocznymi salingami i olinowaniem stałym. Grotmaszt dużego jachtu typu slup. Na wierzchołku masztu – topie – często umieszczone są instrumenty pomiarowe. Zesmerelda: Mast eines Segelschiffs mit Salingen (CC BY-SA 2.0).

Powszechnie stosowane we współczesnym żeglarstwie są maszty jednoczęściowe – wykonane najczęściej z jednego kawałka aluminium. Kolejne odcinki masztu pomiędzy salingami nazywane są analogicznie jak w wypadku masztu dzielonego: kolumna, stenga, bramstenga.

Nazwy masztów

Jednostka może być wyposażona w jeden maszt lub więcej ustawionych jeden za drugim. W jachtach dwumasztowych główny maszt to grotmaszt, drugi to bezanmaszt. W jachtach wyposażonych w trzy maszty będzie to fokmaszt, grotmaszt i bezanmaszt.

Słowniczek pojęć żeglarskich

• Top – wierzchołek masztu
• Pięta – dolny kraniec masztu
• Saling – rozpórka zwiększająca kąt pomiędzy olinowaniem stałym a masztem, usztywniająca maszt na wysokości zamocowania want kolumnowych.
• Olinowanie stałe – liny utrzymujące i stabilizujące maszt bądź inne drzewca w płaszczyźnie poprzecznej jachtu.
• Reja – poziomy drzewiec na jednostce żaglowej przytwierdzony do masztu, do którego mocowany jest górny lik prostokątnego żagla rejowego. Współcześnie spotykany w większości na żaglowcach szkoleniowych.

Ciekawostki

Nazwy części masztu stosowane są w niezmienionej formie od 1570 r., kiedy wprowadzona została przez Kryna Woutersa koncepcja masztu dwuczłonowego z ruchomą stengą.

Najwyższy maszt na jachcie jednomasztowym pływa na pokładzie „Mirabella V”. Maszt wykonany z karbonu ma wysokość 90 metrów!

Grotmaszt „Daru Pomorza” mierzy 41,4m.

M5 to superjacht typu slup, zwodowany w 2003 roku jako Mirabella V. Jest największym jednomasztowym jachtem jaki kiedykolwiek zbudowano.

Zdjęcia:

Fotogafia na miniaturze: Seebeer – Praca własna, Mast mit Salinge, Wikimedia, Domena publiczna, licencja Creative Commons CC0, https://pl.wikipedia.org/wiki/Saling [dostęp 03.03.2023]
Bogdan K., Zureks – Praca własna, Części olinowania stałego, Wikimedia, licencja Creative Commons CC0, https://pl.wikipedia.org/wiki/Saling [dostęp 03.03.2023]
Zesmerelda, Mast eines Segelschiffs mit Salingen – https://www.flickr.com/photos/zesmerelda/79526258/, licencja CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1558650 [dostęp 03.03.2023]
ArnoWinter – Praca własna, Mirabella V w Rinia, Cyklady, Grecja, licencja CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=23730032 [dostęp 03.03.2023]