Na galerze…

Grecka triera wojenna była najgroźniejszym okrętem wojennym swoich czasów. Jej załoga liczyła 200 wioślarzy siedzących w trzech rzędach po obu stronach, co mogło statkowi nadać naprawdę sporą prędkość i umożliwiało trierze taranowanie wrogich okrętów.

Nazwa galera pochodzi od mieczowej ryby zwanej galeos – jej głowa przypomina mieczowe zakończenie galer. Historia galer jest bardzo długa, od starożytności do końca średniowiecza. Militarne znaczenie galer spadło dopiero po bitwie pod Lepanto w 1571 roku. Po tej bitwie na Morzu Śródziemnym nadal można było spotkać galery, aż nawet do XIX w. Pełniły wtedy już funkcje bardziej honorowe lub reprezentacyjne.

Do czego wykorzystywano galery?

Podobne statki chroniły kupieckie okręty przed atakami piratów na Morzu Śródziemnym (zapraszamy na rejsy Chorwacja) w spółkach kupieckich zakładanych przez Fenicjan. Fenicjanie budowali dwa rodzaje statków: małe statki na krótkie wyprawy handlowe oraz wielkie galery do walk i długich rejsów. Statki były tak ważne dla Fenicjan, że nawet przedstawiali je na swoich monetach.

W V wieku p. n. e. Ateńczycy zbudowali własną flotę wojenną do obrony przed armią Kserksesa, króla Persji. Po wygranej z Persami bitwie pod Salaminą, flota ateńska zaczęła wykorzystywać triery wojenne do patrolowania wybrzeża Grecji, robiąc porządek z wieloma małymi wyspiarskimi księstwami, które sprzyjały piratom.

Służba na takim okręcie była bardzo niebezpieczna. Wioślarze byli najczęściej niewolnikami lub zesłanymi skazańcami, zwanych galernikami. Wioślarzom pokład triery mógł przypominać podróż do Hadesu – krainy zmarłych, w którą wierzyli starożytni Grecy.

Jak budowano galery?

Statki wojenne i handlowe Fenicjanie robili z drewna cedrowego, które było bardzo mocne i wytrzymałe. Używano na nich prostokątnych żagli – użytecznych tylko w trakcie żeglugi z wiatrem. Głównym więc napędem galery były wiosła. Wiosłowanie na galerze wymagało siły, ponadto wioślarz musiał mieć zdrowy żołądek i mocno trzymać się na nogach. Jeden człowiek, nadzorujący wioślarzy, pilnował żeby nie przestali wiosłować, najczęściej za pomocą bata lub twardego kija. Na pokładzie znajdował się także bębniarz lub flecista, który pomagał utrzymać rytm wiosłowania. Na zakrzywionej ryfie statku znajdowały się symetryczne, wielkie wiosła do sterowania galerą.

Rozwiązania konstrukcyjne galer ewoluowały wiele wieków. Były to statki niezwykle smukłe, ponieważ ich stosunek szerokości do długości wynosił 1:6, na koniec nawet 1:9, co przy napędzie wiosłowym pozwalało uzyskać spore prędkości. Początkowo galery posiadały dwa, trzy, cztery i więcej rzędów wioseł. Z drugiego rzędu wioseł zrezygnowano dopiero na galerach w XIV wieku.
Na jedną burtę przypada 20–26 wioseł. Z czasem wiosło zaczyna ważyć 250 kg – do jego obsługi potrzeba 5 do 8 galerników. W XIII w. na ruchach galer pojawia się nadbudówka. Ster zawiasowy zastosowano dopiero w XV wieku.

Zmiany wprowadzano również w ożaglowaniu. Średniowieczne galery nosiły łacińskie żagle. Przez długi czas był to tylko jeden żagiel, dopiero od XV w. dwa. Reje żagli były przesadnie długie – właściwie dla tak dużych jednostek nie było to optymalne ożaglowanie, dodatkowo było często refowane.

Jak walczyły galery?

Okręt miał pod wodą spiczasty dziób do taranowania innych okrętów podczas bitwy. Żołnierze uzbrojeni we włócznie, miecze i tarcze mocowane podczas bitwy na burach statku, rzadko dokonywali abordażu – napotkane okręty często poddawały się na sam widok galery lub były taranowane. Statek zaatakowany w taki sposób zwykle szedł szybko na dno.

Główną bronią galer wciąż był taran, którym niszczono przeciwne jednostki lub łamano jej wiosła. W XV wieku na galerach pojawiają się dodatkowo mostek abordażowy i działa. Znajdują się w nadbudówce dziobowej w liczbie 3–7. Największe (24–26 funtów) znajduje się z przodu, a mniejsze po bokach.

Zmierzch galer spowodowała skuteczność artylerii na galeonach.

Innymi statkami, które wykorzystywały do napędu wiosła, były też „Smoki Normańskie” – budowane przez Wikingów.