Budowa jachtu i niezwykłe typy ożaglowania

Budowa jachtów należy do działów często uważanych za najtrudniejsze w trakcie kursów na patent Żeglarza Jachtowego. Dlaczego? Z powodu ogromu elementów o przedziwnych nazwach, z których składa się jacht. Nawet najmniejszy jachcik żeglarski na Mazurach składa się z mnóstwa drobnych części, które amatora mogą przyprawić o zawrót głowy. Sprawa może być szczególnie trudna podczas wędrownego obozu szkoleniowego na Mazurach, kiedy czasu mamy niewiele na zgłębianie tajników konstrukcji jachtów. Jak ogarnąć budowę jachtu w jeden dzień?

Spis treści

• Charakterystyka budowy jachtów
• 6 rodzajów ożaglowania
• Ożaglowanie rejowe
• Ożaglowanie bermudzkie (Marconi)
• Ożaglowanie gaflowe
• Ożaglowanie łacińskie
• Ożaglowanie rozprzowe
• Ożaglowanie lugrowe
• Niezwykłe rodzaje ożaglowania
• Ożaglowanie arabskie
• Ożaglowanie guari (huari)
• Ożaglowanie gaflowe z topslem
• Ożaglowanie chińskie
• Ożaglowanie kleszcze kraba (polinezyjskie)
• Ożaglowanie hawajskie
• Typy ożaglowania jednostek
• Jachty ket
• Jachty słup
• Jachty dwumasztowe

Charakterystyka budowy jachtów

Może wydawać się to niemożliwe, ale wprawieni instruktorzy żeglarstwa potrafią pomóc kursantom tego dokonać. Kluczem jest pogrupowanie elementów!

Każdy jacht żaglowy składa się przede wszystkim z (1) kadłuba, (2) takielunku i (3) drobnego osprzętu.

W każdej z tych trzech grup możemy wyróżnić kolejne zbiory – podgrupy.

Tak na przykład w skład takielunku wchodzą:

• Maszt (pięta, jarzmo, cęgi, kolumna, salingi, stęga, top)
• Bom (pięta, nok)
• Żagle (rodzaje ożaglowania, typy ożaglowania, żagle dodatkowe, budowa żagli)
• Olinowanie stałe (wanty, sztag, achtersztag, relingi)
• Olinowanie ruchome (fały, szoty, topenanta)

Grupując poszczególne części możemy poukładać cały materiał z budowy jachtu tak, że będzie on możliwy do zapamiętania w jeden dzień szkolenia. Ważne aby w każdej grupie liczba elementów nie przekraczała 7.

Oczywiście nie można opanować budowy jachtu tylko dzięki temu. Konieczny jest pokaz i instruktarz wykonany przez doświadczonego instruktora, dlatego udział w dobrym szkoleniu na patent Żeglarza Jachtowego jest niezbędny dla każdego kto chce dobrze poznać żeglarstwo.

Zobacz także:

• Sluter i kuter
• Kecz gaflowy

6 rodzajów ożaglowania

Rodzaje ożaglowania to sposoby konstrukcji żagli – przede wszystkim ich kształtu i sposobu mocowania. Nie należy mylić tego pojęcia z typami jednostek żaglowych – czyli układem i liczbą żagli na statku. Oto sześć najbardziej popularnych rodzajów ożaglowania.]

Ożaglowanie rejowe

Jedno z najprostszych – składa się z prostokątnego, ewentualnie trapezowego żagla rozpiętego pod poziomą belką nazywana reją. Reja – przymocowana do masztu – umieszczona jest poprzecznie do osi jachtu.

Żagle rejowe mogą być obracane wokół masztu tylko w niewielkim zakresie, nie więcej niż kilkadziesiąt stopni. Dlatego żaglowce rejowe nie mogą pływać ostro pod wiatr.

Ożaglowanie bermudzkie (Marconi)

To najpopularniejsze z ożaglowań skośnych. Trójkątny żagiel rozpięty pomiędzy bomem a masztem umożliwia efektywne pływanie z wiatrem jak i bardzo ostro pod wiatr. Ponad 90% jachtów jakie możemy spotkać na rejsach na Mazurach nosi takie właśnie żagle.

Ożaglowanie gaflowe

Żagiel czworokątny rozpięty pomiędzy ukośnym gaflem u góry i bomem na dole. Dość często spotykana alternatywa do ożaglowania bermudzkiego.

Ożaglowanie łacińskie

Rozwiązanie pośrednie pomiędzy ożaglowaniem rejowym a bermudzkim. Trójkątny żagiel rozpięty na długiej reji umocowanej ukośnie na maszcie, z końcem reji biegnącym aż do dziobu jachtu.

Ożaglowanie rozprzowe

Żagiel w kształcie czworokąta rozpięty na biegnącej po przekątnej rozprzy. Taki rodzaj ożaglowania posiadają popularne Optymistki – najmniejsze regatowe jachty przeznaczona dla dzieci i młodzieży.

Ożaglowanie lugrowe

Forma pomiędzy ożaglowaniem rejowym, a gaflowym. Żagiel czworokątny, rozpięty pomiędzy reją a bomem, przy czym reja zamocowana jest do masztu ukośnie i niesymetrycznie. Żagiel lugrowy może również funkcjonować bez bomu.

Wiele z takich żagli możemy obecnie spotkać w czasie rejsów na Mazurach. Dlatego te szczęść rodzajów ożaglowania są niezbędną wiedzą dla osób, które przygotowują się do egzaminu na patent Żeglarza Jachtowego.

Oczywiście nie są to wszystkie rodzaje żagli jakie skonstruowano.

Niezwykłe rodzaje ożaglowania

Żeglując po Maurach można nie zdawać sobie sprawy, że żagle jakie widzimy to tylko ułamek rozmaitych rodzajów ożaglowania jakie stworzono. Od tysięcy lat na całej ziemi ludzie szukali sposobów na wykorzystanie wiatru do napędu łodzi. Oto niektóre z najciekawszych rozwiązań!

Ożaglowanie arabskie

Podobne do łacińskiego, z tą różnicą, że reja nie schodzi do samego dołu przy dziobie. Używane na felukach – tradycyjnych łodziach używanych na osłoniętych wodach Morza Czerwonego, wschodnim Morzu Śródziemnym, a w szczególności na Nilu w Egipcie.

Ożaglowanie guari (huari)

Przypomina ożaglowanie gaflowe, jednak gafel umieszczony powyżej masztu biegnie prawie pionowo w górę. Stosowane niegdyś w pierwszych Omegach a także „Hetkach” czyli H-jolle – klasie z 1921 r.

Ożaglowanie gaflowe z topslem

Żagiel gaflowy uzupełniony topslem, czyli żaglem dodatkowym, rozpinanym pomiędzy gaflem a stengą masztu. Ożaglowanie takie obecnie nosi Pogoria – jeden z najbardziej znanych na świecie polskich żaglowców.

Ożaglowanie chińskie

Jest to odmiana żagla lugrowego. Żagiel chiński – inszej dżonka – jest charakterystyczny dla dalekowschodnich drewnianych 1-, 2-, lub 3- masztowych statków. Wielokątny żagiel przypominający wachlarz, jest pleciony z włókien roślinnych. Żagle tego rodzaju są z powodzeniem stosowane – od wielu wieków – aż do dzisiaj.

Ożaglowanie kleszcze kraba (polinezyjskie)

Rozpięty pomiędzy dwoma łukowatymi drzewcami żagiel złączonymi jest jednym końcem. wspólny koniec drzewc zamocowany jest w okolicy dziobu. Żagiel zamocowany jest do stosunkowo niskiego masztu. „Kleszcze kraba” są trudne w obsłudze, jednak – jak wskazują badania w tunelach aerodynamicznych – znacznie wydajniejsze w wytwarzaniu siły aerodynamicznej. Nie wiadomo dokładnie kto i kiedy skonstruował ten rodzaj żagla. Łodzie proa, znane na wodach Polinezji i Mikronezji pływają na „kleszczach kraba” od prawie 2 tys. lat.

Ożaglowanie hawajskie

Przypominają kleszcze kraba, z tą różnicą, że kleszcze ukształtowane są z jednego łukowatego drzewca i masztu. Wykorzystywane niegdyś przez Hawajczyków do budowanych z tradycyjnych materiałów małych canoe.

Być może warto sięgnąć do rozwiązań z innych zakątków ziemi? Jak bardzo urozmaiciłoby to rejsy na Mazurach, gdybyśmy – od czasu do czasu – na naszych turystycznych i szkoleniowych obozach żeglarskich mogli zobaczyć żagle rodem z wysp Pacyfiku!

Typy ożaglowania jednostek

Pojęcie „typy ożaglowania” oznacza właściwie typy jednostek żaglowych, czyli liczbę i układ żagli na jednostce pływającej.

Jachty ket

Najmniejsza jednostką o napędzie żaglowym jest ket (ang. Cat Boat) – jednostka z tylko jednym żaglem. Są to różnego rodzaju żagle skośne – bermudzkie, gaflowe, łacińskie lub rozprzowe. Jednostki tego typu są używane do celów rekreacyjnych lub sportowych – jako jednoosobowe klasy regatowe – np. Finn (ket bermudzki), Optimist (ket rozprzowy). Często można je zobaczyć podczas rejsów na Mazurach.

Jachty słup

Najpopularniejszym typem jachtu żeglownego jest slup – noszący dwa żagle. Grot to żagiel główny, fok – żagiel przedni. Na kursie na patent żeglarza jachtowego najprawdopodobniej będziemy pływać na takim właśnie jachcie. Grot może być różnego rodzaju – najczęściej spotykany jest bermudzki, ale można spotkać też slupy gaflowe.

Jachty dwumasztowe

Jachty dwumasztowe – jol i kecz – to przeważnie jachty średniej wielkości. Różnice pomiędzy nimi są pozornie niewielkie, ale pytanie: Czym różni się jol od kecza? pojawia się niemal na każdym egzaminie na patent żeglarza jachtowego.

Na jolu, główny maszt – zwany grotmasztem – usytułowany jest w okolicy środka wyporu jachtu. Drugi – bezanmaszt – jest bardzo mały (ok. 1/3 wysokości głównego) i usytuowany daleko na rufie, poza obrysem kadłuba, czyli za stanowiskiem sternika. Jednostkę tego typu raczej trudno zobaczyć na Mazurach, ale w trakcie rejsu na Bałtyku możemy spotkać nie jeden jol.

Kecz również jest jachtem dwumasztowy (grotmaszt, bezanmaszt), przy czym tylny maszt – niewiele mniejszy od głównego – znajduje się w obrębie konstrukcyjnej linii wodnej, czyli przed stanowiskiem sternika. Kecz jest jednostką, którą można jeszcze spotkać na śródlądziu – np. jachty DZ (Dezeta) niegdyś były powszechnie wykorzystywane jako jachty szkoleniowe podczas kursów na patent żeglarza jachtowego.

Krótko mówiąc chodzi o to, co jest ostatnim (za rufą) elementem jachtu. W jolu jest to bezan, w keczu – ster. Można spotkać się też z innym rozróżnieniem. Za jachty typu jol uważa się niekiedy jednostki, w których bezan stanowi ok. 15 % całkowitej powierzchni ożaglowania. Jednostką ożaglowaną podobnie do kecza lub jola jest szkuner.

Ma dwa lub więcej masztów o ożaglowaniu skośnym (gaflowym lub bermudzkim), przy czym pierwszy jest niższy lub równy drugiemu.

Szkoła żeglarstwa PuntoVita w trakcie rejsów mazurskich wykorzystuje główne rodzaje jachtów: Antila 26, Antila 27, Antila 24, Twister 800 N i Tango 780 Sport.